Moe ben ik van het hele coronagebeuren, en soms verdrietig als ik denk aan al die mensen die het niet gered hebben. Hebben zij hun leven voor niets gegeven?
Laat dat niet zo zijn. Laten wij op zijn minst leren van de coronacrisis. Inmiddels duiken hier en daar hoopvolle ideeën op, als sneeuwklokjes die aarzelend hun kopjes boven de nog half bevroren grond uitsteken. Voorzichtig wordt nagedacht over ‘hoe nu verder’. Daar lever ik graag een bijdrage aan.
Wat kunnen we leren we van corona? In de allereerste plaats en als allerbelangrijkste: wij mensen maken deel uit van de natuur. Wij staan niet buiten of boven de natuur, wij kunnen die niet naar believen naar onze hand zetten. Nee, wij zíjn natuur, en daarmee kwetsbaar voor haar grillen. Betekent dat dat we helemaal geen invloed op de natuur kunnen uitoefenen? Nee, dat nu ook weer niet. De wetenschap kan ons helpen aan medicijnen of vaccins als het om een virus gaat. De wetenschap kan ons ook een spiegel voorhouden wannneer wij onze leefomgeving aan het verwoesten zijn. Denk aan het ozongat, klimaatverandering, de alarmerende afname van de biodiversiteit. Ook dan waarschuwt de wetenschap en draagt oplossingen aan. Of we daarnaar luisteren is een ander verhaal.
Wat kunnen we nog meer leren van corona? Dat wij mensen allemaal verbonden zijn, met elkaar en met dieren en planten. Daardoor kunnen wij elkaar maken of breken. Thuis blijven of niet? Afstand houden of niet? In elkaars gezicht hoesten of niet? De keuze is niet zo moeilijk: eigenbelang en het belang van de ander(en) liggen bij corona in elkaars verlengde. We dragen allemaal, individueel en collectief, een gedeelde verantwoordelijkheid.
Datzelfde geldt voor klimaatverandering. Alleen hebben we dat nog niet zo door. Toch ligt hier de sleutel. Het is tijd om wakker worden en te beseffen dat we deel uitmaken van een wereldwijd leefsysteem waarin alles met alles verbonden is. Dat zal ons doen inzien dat we moeten stoppen met de grootschalige vernietiging van onze leefomgeving. Voor onszelf én voor anderen. Laat corona onze wake-up call zijn. Momenteel draaien veel economieën vanwege corona op halve kracht. Dat is een gouden kans voor verandering. De kans van corona. Laten we die kans grijpen. Het momentum is nú.
Hoe zou de wereld eruit kunnen zien na corona?
De economieën zijn anders georganiseerd, groen en duurzaam. We hebben immers geleerd dat wij mensen deel uitmaken van de natuur, dus gaan we met de natuur samenwerken in plaats van ons ertegen verzetten. Wageningen Universiteit heeft al een mooi plan klaarliggen voor Nederland in 2120 dat op dat inzicht gebaseerd is. Veel water, veel natuur, veel minder landbouw en veeteelt. Een flexibele delta met steden op hoge gronden en uiteraard draaiend op duurzame energie.
Samenlevingen ook waarin iedereen meetelt. We hebben van corona immers geleerd dat iedereen ertoe doet: als er één buiten de boot valt kan die hele volksstammen meesleuren, de ondergang tegemoet. Laat corona de spiegel zijn die ons opnieuw voorhoudt wat solidariteit is. Solidariteit en verantwoordelijkheid, niet alleen als moreel appèl, maar ook als voorwaarden sine qua non voor dé – en een – menselijke toekomst. De wereld is een dorp geworden en samenwerking een must. Vanzelfsprekende samenwerking welteverstaan, die de aanname dat competitie en concurrentie de basis vormen van de menselijke aard naar het rijk der fabelen verwijst. Dat houdt in: een basisinkomen voor iedereen, een einde aan absurde inkomensongelijkheid en veel meer waardering voor ‘simpele’ beroepen. Want ook dat hebben we van corona geleerd: hoe ongelofelijk belangrijk schoonmakers en vuilophalers zijn, en handen aan het bed…
In zo’n wereld zullen wij, kwetsbare mensen, eindelijk weer kunnen ademhalen op een planeet die ons schone huis is in plaats van onze smerige gevangenis. Een gevangenis waaruit we willen ontsnappen naar, zeg, Mars… Wij zullen kunnen genieten van voedsel en spullen die zonder schade geproduceerd zijn, in economieën die ons mensen dienen in plaats van andersom. Wij zullen kunnen genieten van elkaar, zonder de voortdurende druk van onderlinge competitie of de noodzaak levenslang een overlevingsstrijd te moeten voeren.
Maar hoe komen we daar?
Door nu onomkeerbare besluiten te nemen. Stel paal en perk aan overheidssteun voor bedrijven: alleen steun voor bedrijven die bijdragen aan verduurzaming van de samenleving. Want wij, gewone belastingbetalende burgers, zullen de rekening moeten betalen. Overheden en de fossiele industrie moeten eindelijk om de tafel om een afbouwroute te ontwerpen, zodanig dat de fossiele industrie in 2050 is opgeheven en alle werknemers elders onderdak zijn. Zielig? Onmogelijk? Allerminst: deze bedrijven hebben zich er al een halve eeuw op kunnen voorbereiden. Schiphol en de KLM zullen moeten krimpen en verduurzamen, weg- en watervervoer elektrisch of op waterstof gaan draaien. Ook landbouw en veeteelt zullen moeten afschalen en circulair worden. Er zullen andere voedingsgewoonten moeten komen, enzovoort, enzovoort.
Er is eindeloos lang en breed over nagedacht: de plannen – zoals het Parijse Klimaatakkoord, diverse Green (New) Deals, het ‘donut’-economisch model etc. etc. – liggen al jaren klaar.
Nu moet het gebeuren. Nú. Met dank aan corona.
7 mei 2020
Marijke van Duin